"Żeby nie było śladów" to oparta na reportażu Cezarego Łazarewicza opowieść o maturzyście Grzegorzu Przemyku, synu opozycyjnej poetki Barbary Sadowskiej, który w maju 1983 r. został ciężko pobity przez funkcjonariuszy milicji i kilka dni później zmarł. Jedynym świadkiem pobicia był jego przyjaciel Jurek Popiel, który postanowił walczyć w sądzie o sprawiedliwość. Tymczasem ówczesne władze usiłowały obarczyć odpowiedzialnością za zbrodnię sanitariuszy pogotowia ratunkowego. Aby uwiarygodnić tę wersję, Biuro Polityczne KC PZPR powołało specjalny zespół, który miał wyjaśnić sprawę. W rzeczywistości zajmował się on inwigilowaniem, zastraszaniem sanitariuszy oraz wymuszaniem składania fałszywych zeznań.

Autorką scenariusza jest Kaja Krawczyk-Wnuk. Za zdjęcia odpowiada Kacper Fertacz. W obsadzie znaleźli się m.in. Mateusz Górski (jako Grzegorz Przemyk), Tomasz Ziętek (Jurek Popiel), Sandra Korzeniak, Agnieszka Grochowska, Jacek Braciak, Robert Więckiewicz i Tomasz Kot.

W ubiegłym tygodniu sześcioosobowa Komisja Oscarowa pod przewodnictwem Ewy Puszczyńskiej ogłosiła film Matuszyńskiego polskim kandydatem do Oscara. W czwartek podczas 78. festiwalu w Wenecji odbyła się światowa premiera obrazu. Rywalizuje on o główną nagrodę - Złotego Lwa - m.in. z "Madres Paralelas" Pedro Almodovara, "The Power of the Dog" Jane Campion i "The Hand of God" Paolo Sorrentino.

W sieci pojawiły się już pierwsze recenzje filmu. Jonathan Rooney ("Screen Daily") pochwalił go za "absolutnie przekonujące odtworzenie Polski z wczesnych lat 80.". "Finał tej historii jest uderzający. Widzowie na całym świecie docenią oczywiste podobieństwa do sprawy George'a Floyda i innych ofiar brutalności policji" - stwierdził.

Jednak - dodał - "jako złożony dramat polityczny - trwający 160 minut - film jest wypełniony zniechęcającą ilością szczegółów, kilkoma zwrotami akcji i dużą liczbą bohaterów, co czyni go nie lada wyzwaniem dla widzów". "W Polsce pojawienie się wielu postaci wzorowanych na politykach z tamtego okresu niewątpliwie wzbudzi uznanie - choć sam Jurek jest fikcyjną wizją prawdziwego świadka w sprawie - ale zagraniczna publiczność może czuć się zdezorientowana" - podsumował Rooney.

Podobnego zdania jest Valerie Complex ("Deadline"). "To z pewnością opowieść aktualna dla każdego, kto był ofiarą lub zna kogoś, kto doświadczył różnego rodzaju brutalności ze strony policji. Sprawa Grzegorza Przemyka wywróciła kraj do góry nogami. Dotknęła nie tylko jego przyjaciół i rodzinę, ale też polski naród. Film miał mocny początek, ale punkt kulminacyjny okazał się niesatysfakcjonujący (...). Zwłaszcza że widzowie muszą czekać na niego ponad dwie godziny" - oceniła.

Zdaniem Complex "zbawczą iskrą" filmu jest Tomasz Ziętek, który "naprawdę angażuje się w rolę". "Jurek buntuje się przeciwko systemowi, a aktor potrafi wyrażać ból, udrękę i strach tak, by widz zrozumiał, jak trudna jest jego sytuacja. Porusza się między skrajnymi emocjami z fenomenalną łatwością" - podkreśliła.

Grę Ziętka docenił też Keith Uhlich ("The Hollywood Reporter"). "Jurek jest sumieniem filmu, a jego wysiłki, by pozostać niezłomnym, są porywające. Dotyczy to zwłaszcza interakcji Jurka z jego tatą (Jacek Braciak), który próbuje sabotować kompas moralny syna. Święte więzy rodzinne wykorzystywane bez skrupułów dla potrzeb władzy? To wystarczająca ilość dramatu na film. Ale Matuszyński, który w przedpremierowych wywiadach zbudował paralelę między Grzegorzem Przemykiem i Georgem Floydem, poluje na grubszą zwierzynę" - napisał.

Zwycięzców konkursu głównego poznamy podczas sobotniej gali zamknięcia festiwalu. Ogłosi ich jury w składzie: laureat Oscara za najlepszy film 2019 r. ("Parasite"), południowokoreański reżyser Bong Joon-ho (przewodniczący), laureatka tej samej nagrody w br., chińska reżyserka i scenarzystka Chloe Zhao, której "Nomadland" uhonorowano Złotym Lwem podczas poprzedniej edycji festiwalu, belgijsko-francuska aktorka Virginie Efira, włoski reżyser i scenarzysta Saverio Costanzo, brytyjska aktorka Cynthia Erivo, kanadyjska aktorka i producentka Sarah Gadon oraz rumuński reżyser Alexander Nanau. (PAP)

autorka: Daria Porycka

dap/ dki/