Miejsce to określane jest w dokumentach administracyjnych jako obszar „Wdzięki”. W wydanej w 1915 r. monografii Dekanat Sandomierski ks. Jan Wiśniewski pisze raz „Dzięków” innym razem o „Dziękach” a kolejnym wymienia „Dzięki”. Według miejscowych zapisów, kiedy Wasilij Pogodin po raz pierwszy przyjechał do Wiązownicy, stanął nad rzeką Kacanką i powiedział: „Dzięki ci Boże, żeś mnie tu sprowadził”. Drugim przytaczanym cytatem są słowa „W hołdzie za twoje wdzięki składam ci dzięki”, które Pogodin miał wypowiedzieć do swojej pięknej żony, gdy ukończył pałac.

Historia pałacu Dzięki

Pałac został zaprojektowany przez Henryka Marconiego i wybudowany w latach 1842 – 1844. Stylem przewodnim jest neogotyk z wyraźnymi elementami architektury wschodu. Niegdyś na ścianach pałacu znajdowały się złote figury szachowe, po których pozostały odciski. Wieża pełniąca funkcję klatki schodowej jest także zbudowana w kształcie figury szachowej. Elementy szachowe pojawiają się, bo zarówno senator, jak i jego przyjaciel i zarazem mąż jednej córki Aleksander Petrow, byli największymi szachistami XIX wieku.

Ogólna powierzchnia budynku to ok.

1000 m kw., 50 pomieszczeń, 7 kondygnacji, wysokość 25 m. Ksiądz Jan Wiśniewski opisując budowlę użył określenia – ładny pałacyk. W opisach budynku możemy wyczytać, że „od północy zwracał uwagę wyższy ryzalit, w wysuniętej części budynku znajdował się salon. Od południa przylega do pałacu okrągła wysoka wieża. Widziana z daleka mogła przypominać kościelną. Z bliska jednak wygląda jako część zamku. Wąskie okna przypominają otwory strzelnicze”. W czasie II wojny światowej w 1943 r. rezydencja została wyremontowana. Po wojnie w pałacu znalazło swoje miejsce nadleśnictwo, ośrodek zdrowia, a następnie biblioteka i poczta.

Otoczenie pałacu

Obok pałacu znajduje się zabytkowy ponad pięciusetletni dąb, który jest jedyną pozostałością po lesie, który jeszcze w XIX wieku pokrywał pobliskie wzgórza. Wywiera on ogromne wrażanie przez swoją wielkość i pobudza wyobraźnię do wyobrażenia sobie, jak mógł wyglądać ów las i spacer po nim. W otoczeniu budowli mieściła się oficyna, która nie zachowała się do obecnych czasów, jak też lodownia, stajnia z wozownią, budynki dla służby a na sąsiednim wzniesieniu dom zarządcy. Jedną z ciekawostek jest wejście do tunelu, które mieści się w lodowni lub bezpośrednio w pałacu, które ma prowadzić do kościoła stojącego na pobliskim wzgórzu.

Właściciel Pogodin

Wasilij Pogodin był carskim generałem i senatorem, który w 1835 r. otrzymał ziemie należące do Osieka i Staszowa za zasługi od cara Mikołaja I Romanowa. Był również współtwórcą pierwszej politechniki w Warszawie, fundatorem licznych domów pomocy i ochronek, wydawcą tygodnika Czytelnia Niedzielna. Po śmierci w 1863 r. został pochowany na miejscowym cmentarzu.

Jak zwiedzić?

Posesja, na której znajduje się Pałac Dzięki jest ogrodzona, a w samym obiekcie trwają prace remontowe. Zachęcamy do śledzenia strony internetowej, na której właściciele informują na bieżąco o etapach prac, wydarzeniach a także o możliwości zwiedzania tego miejsca.

Dalsza podróż

Będąc w tej okolicy, warto wybrać się do równie malowniczej miejscowości o nazwie Wiśniowa. Pokonując dzielącą nas trasę możemy zauważyć zabudowania, wśród których na przemian ukazują się nowo powstałe domy, jak też te, które mają swoją świetność już dawano za sobą ale dają obraz architektury, tych terenów. Droga prowadzi nas do wyłaniającego się z horyzontu parku otoczonego kamiennym murem. Na pierwszy rzut oka ciemna ściana drzew może napawać lękiem. Kiedy jednak przekroczymy bramę parku to naszym oczom ukazuje się piękny pałac Kołłątajów.

Pałac Kołłątajów

Pałac został pierwotnie wybudowany przez Tarłów z początkiem XVIII wieku, w stylu barokowym, a swój pierwotny wygląd osiągnął pod koniec XIX wieku. Wpatrując się w niego dostrzegamy prostą bryłę, która może wydać się lekko przyciężka. Czytając Katalog Zabytków natrafiamy na następujący opis wnętrza budynku „we frontowym trakcie przyziemia, po bokach sieni pary pokoi, w trakcie tylnym szereg małych pomieszczeń gospodarczych dostępnych przez załamane korytarzyki po bokach wejścia na schody. Na piętrze od frontu jeden trakt pomieszczeń z dużą salą w narożu północno-wschodnim”. Od strony dawnego ogrodu uwagę przykuwa sześć wysokich kolumn oraz duże okna, przez które z łatwością można dostrzec schody z potężnymi poręczami w stylu barokowym.

Okolica pałacu

Spacerując po terenie parku naszą uwagę zwracają drzewa, które zostały wpisane na listę pomników przyrody. Drzewostan składa się m.in. z klonów, dębów i orzecha czarnego. Dla dociekliwych poszukiwaczy śladów historii jest możliwość udania się do dawnego ogrodu, w którym można znaleźć pozostałości dawnego muru. Jak przystało na miejsce z „przeszłością”, jest też tajemnicza piwnica, która znajduje się naprzeciwko pałacu. Obecnie jest ona prawie całkowicie zasypana, ale w czasie użytkowania miała ona kilkanaście metrów długości i ponad metr wysokości. Kto wie? – może jeszcze kiedyś poznamy skrywane przez nią tajemnice.

Pałac dzisiaj

Obecnie w pałacu mieści się szkoła podstawowa i biblioteka. Jedno z pomieszczeń w 1967 r. zostało przeznaczone na Izbę Pamięci Hugona Kołłątaja. Wystawa nawiązuje do życia i działalności tej wybitnej postaci. W zbiorach znajdują się obrazy, książki, fotografie. Bogaty zbiór obejmuje również publikacje autorstwa H. Kołłątaja, m.in.: Do Stanisława Małachowskiego o przyszłym Sejmie Anonima cz. I – O podźwiganiu sił krajowych, cz. II – O naprawie Rzeczypospolitej (rok wyd. 1788). Izba posiada także pierwsze wydania głównych dzieł Kołłątaja, jego listy do rodziny, oraz różne wydania Konstytucji 3 Maja.

Kościół w Wiśniowej

Po zwiedzeniu pałacu warto wybrać się do pobliskiego kościoła. Tuż przed wejściem na dziedziniec dostrzegamy tablicę z napisem „W tym kościele spoczywa serce ks. Hugona Kołłątaja”. Natomiast w środku świątyni jest umieszczona pamiątkowa tablica oddająca cześć temu wielkiemu patriocie.