Na Podkarpaciu obchodzony był po raz 13., w Lubaczowie po raz 10. Pierwsze wzmianki o Żydach w Lubaczowie pochodzą z końca XV wieku. Według spisu ludności z 1921 r. wynika, że w mieście liczącym 5303 mieszkańców było 1715 Żydów. Zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. Mieli zapewnione prawa wyznaniowe i ochronę obiektów kultowych. Od początku niepodległego państwa polskiego Żydzi czuli się jego obywatelami. Wojna przyczyniła się do ich zagłady. 12 września 1939 r. Niemcy zajęli Lubaczów, a już w nocy z 13 na 14 września spalili obie synagogi. Żydzi ginęli z wycieńczenia, niedożywienia i chorób w obozach pracy, które Niemcy utworzyli w lecie 1940 r. w Cieszanowie, Płazowie, Lipsku i Starym Dzikowie.

Upamiętnić pomordowanych

– Idea godnego uhonorowania zamordowanych Żydów narodziła się w 2006 r. Z inicjatywą budowy pomnika, upamiętniającego ludobójstwa dokonane na żydowskich współmieszkańcach wielokulturowej ziemi lubaczowskiej, wystąpili: rabin Edgar Gluck, naczelny rabin Galicji, członek Komisji Pamięci przy Kongresie USA oraz Tadeusz Jakubowicz, przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. Do wzniesienia pomnika włączyły się także władze Lubaczowa i Powiatu Lubaczowskiego oraz Muzeum Kresów w Lubaczowie. Koncepcję plastyczną całości opracował regionalista, plastyk Janusz Burek. Na pomniku w kształcie macewy, poniżej Gwiazdy Dawida umieszczono napis w języku polskim, hebrajskim i angielskim: „Nie znamy waszych nazwisk, lecz zawsze będziecie w naszych sercach. Pamięci Żydów z lubaczowskiego getta oraz innych ofiar holocaustu zamordowanych przez hitlerowskich Niemców w Lubaczowie i okolicach w 1943 roku”. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 27 maja 2008 r., przybyło na nią około 200 osób – mówi starosta lubaczowski Zenon Swatek. Od tamtego czasu co roku m.in. z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci Ofiar Holokaustu składane są kwiaty i zapalane znicze pamięci, upamiętniające tragiczne dzieje lubaczowskich Żydów.

Inny wymiar pamięci

Nie odbyły się spotkania z młodzieżą, mieszkańcami Lubaczowa i okolic.

– Po raz pierwszy od 9. lat nie możemy gościć w bibliotece Luci Retman, Simona Lavee-Łukawieckiego oraz Ory Regev-Heumann, którzy bezpośrednio, czy też za sprawą przodków związani są z historią miasta. Dlatego prezentujemy na stronie biblioteki film ze spotkań z lat poprzednich, w którym zawarte są wystąpienia gości oraz Tomasza Roga, ówczesnego dyrektora Muzeum Kresów w Lubaczowie. Ponadto zorganizowaliśmy wirtualną wystawę pt. Niemiecki nazistowski obóz zagłady w Bełżcu. historia i relikty. Została udostępniona przez Muzeum i Miejsce Pamięci w Bełżcu – Oddział Państwowego Muzeum na Majdanku z siedzibą w Lublinie – poinformowała dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Władysława Broniewskiego, Katarzyna Pelc-Antonik.